Selçuklu Devleti'nde Vezirlik Makamı

SELÇUKLULARDA VEZARET

Yerleşik yaşam tarzının görüldüğü Selçuklular kendi göçebe idare tarzlarını bu bölgede tatbik edemeyecekleri için diğer Müslüman Türk Devletleri gibi Sasanilerin bıraktığı bürokrasi geleneğinden etkilenmişlerdir. Bu sebeplede Selçuklular’daki vezirlerin çoğu İran kökenli olmuştur. Genellikle katiplikten yükselerek vezirlik rütbesine ulaşırlardı. 

Görev Ve Yetkileri

Sultanın vekili olan vezirin icra-i, teşri, kaza-i, mali ve askeri yetkileri vardır. Vezir bu yetkileri kayıtsız şartsız elinde bulunduran ve sadece hükümdara karşı sorumlu olan kimsedir. Sultanın vekili olarak ferman çıkarabilirdi. Kendisinden şikayetçi olunursa sultanın başkanlığında bir mahkemede yargılanırdı. Seferlere katılabilirdi. Elçileri kabul etme vazifesini de vezir üstlenirdi. Vezirin kendisini koruyan Gulamlar’ı da vardı. Selçuklu’da en yüksek memuriyet vezirliktir. 

Vezirlerin Teşri Yetkileri

Hukuki alandaki yetkileri, yasama yetkisini elinde bulundurmasıydı. 

İcra-i Yetkileri

Yürütme işlerini yapan bakanların başıdır. Divan-ı Ala’ya başkanlık eder. Memurların tayin ve azil yetkisi, mali yetkiler, imar faliyetleri, denetleme, hilat-ı ünvan, tevcih-i onun yetki ve sorumluluk alanıdır. 

Mali Yetkileri

Devlet bütçesini düzenler, maaş ve tahsisatları kararlaştırırdı. İkta Tevciti’ni  hükümdarın haberi dahilinde yapar, hazineye gelir sağlamaya çalışır, müsadere usulünü uygulardı. 

Kaza-i Yetkileri

Divanı Adle başkanlık eder. Hükümete başkanlık eder. Divan-ı Mezalim'e başkanlık ederdi.

Askeri Yetkileri

Başkomutan sıfatıyla sefere çıkarabilirdi. 

Hükümdar ile İlişkileri

Vezir Sultanın katıldığı törenlere katılır ve hükümdarın huzuruna çıkınca yer öperdi. Eğlence meclisinde padişahın karşısında şarap içemezdi. Sadrazam hükümdara onun akrabalarından daha yakındı. Zira akrabaları onun tahtını tehdit ederken, sadrazam hükümdar tahtının dayanağıydı. 

Vezirlik ALAMETLERİ:

• Vezaret Hilatı 
• Mühür özelliğinde yüzük
• Nevbet vurdurma hakkı (3 defa)
• Kılıç 
• Divit 
• Kıyafet
• Kaftan
• Çadır
• Minder
• Ünvan lakap vs...

Gelir Kaynakları:

Hazinenin yıllık gelirinin yüzde 10’u... İkta gelirleri, maaşı, aldığı hediyeler.

Giderleri:

Vakıflar, Medreseler, Camiler ve Hamamlar gibi hayır müesseseleri. (Örneğin Nizamiye Medreseleri - Nizam-ül Mülk eseridir)

Moğol İşgalinin Vezarete Etkisi

Moğollar Türkiye Selçuklu Devleti üzerindeki hakimiyetini korumak için hükümdarın vezirinin yanına, birde kendi vezirini yerleştirmişlerdir. Bu dönemdeki vezirler genellikle iki yüzlüydü. Moğollar’dan korktukları için onlara yaranmaya çalışmışlardır

NeOldu.com