Türk Tarihinde Devrimler Dönemi

Devrimler genellikle tarih sahnesine yeni çıkan bir sınıfın toplumun yapısını zorlaması sonucu gerçekleşir. Osmanlı İmparatorluğu'nda da bir iktidar savaşı olmuş ve kapıkulu, iktidara ortak olmak için savaşa giren merkeze bağlı, asker-sivil yönetici bir gruptu. Kapıkulu, Batı'nın tekniğinden çok siyasal değerlerini benimsemişti. Jön Türkler, İttihatçılar ve Kuva-yı Milliyeciler aslında kapıkulunun değişimidir. Bu gelişme içinde laik bir cumhuriyete geçmek kaçınılmaz olmuştu.

ÖNCÜ DEVRİMLER

1) Saltanatın Kaldırılması

Saltanatın kaldırılması kaçınılmazdı ancak bu girişimin mecliste nasıl tepkiler alacağı bilinmiyordu. Bir önerge açıklandı ve bu önergede Osmanlı İmparatorluğu'nun yıkılmış olduğu , yeni bir Türkiye devletinin doğduğu, bu devletin anayasası gereği egemenliğin ulusta olduğunun ilan edilmesi öngörüldü. Oy sayısı önergenin yasalaşması için yeterli olmadı. Daha sonra 1 Kasım 1922'de toplanan mecliste söz alan Mustafa Kemal, vahdettin ve çevresindeki devlet adamlarının Ulusal Savaş'a karşı olumsuz tutumlarını açıklayarak saltanat ile hilafetin birbirinden ayrılmasının kaçınılmaz olduğunu sert bir şekilde dile getirdi. Aynı gün mecliste oybirliği ile egemenliğin ulusa verilmesi kabul edildi.

2) Cumhuriyet'in Kurulması

Cumhuriyetin ilanı konusunda Mustafa Kemal'in beklediği uygun ortam 1923 Ekim sonunda ortaya çıkmıştır. Halk Partisi Grubu'nda benimsenen değişiklik önergeleri Büyük Millet Meclisi Genel Kurulu'na getirilmiş ve önerilerin tümü oybirliği ile kabul edilerek Türkiye Cumhuriyeti kurulmuştur. Aynı gece Mustafa Kemal oybirliği ile Türkiye Cumhuriyeti'nin ilk cumurbaşkanı seçilmiştir.

3) Laiklik ve Hilafetin Kaldırılması

İslâm anlayışına göre hilafet, devlet başkanlığında Hz. Muhammed'e vekalet etme anlamında kullanılır. Türkiye Cumhuriyeti'nin varlığının temeli olan halk egemenliği ilkesi ise Tanrı egemenliği olan hilafetin yaşamasına izin veremezdi. 1924 Ocak'ında İzmir'e giden Mustafa Kemal, komutanlarla görüşerek halifeliğin kaldırılmasına karar verdi. 1 Mart 1924 günü mecliste yaptığı konuşmada Mustafa Kemal, eğitim ve öğretimin dinin sömürüsü olmaktan kurtarılması gerektiğine dikkat çekti.

4) 1924 Anayasası ve Çok Partili Yaşama Geçiş

1924 Anayasası egemenliği egemenliği kayıtsız şartsız ulusa vermiştir. 1924'te Terakkiperver Cumhuriyet Fırkası kuruldu. Amaçları, Mustafa Kemal'i devirip yerine başka bir hükümet oluşturmak değil; sürekli muhalif bir tutum oluşturarak muhalefeti denetlemekti. 10 Kasım 1924'te Halk Fırkası, Cumhuriyet Halk Fırkası adını almıştır.

GELİŞEN DEVRİMLER

1) Hukuk Devrimi

17 Şubat 1926 tarihinde Medeni Kanun onaylandı. 10 Nisan 1928'de bir Anayasa değişikliği yaşanmıştır.

2) Eğitim Devrimi

Batı'nın kalkınma seviyesine gelebilmek için Batı'nın kültürel, sosyal, siyasal kurum ve davranışlarını benimsemek gerekirdi. Bunun için medreseler kapatılmış, öğretimin birliği gerçekleştirilmiş, Latin temeline dayanan Türk Alfabesi getirilmiştir. Türk Tarih Kurumu ve Türk Dil Kurumu oluşturulmuştur.