İktisat Biliminin Doğuşu

Eski Yunan’da İktisadi Düşünce

İktisadi sorunların henüz ağır bir şekilde hissedilmemesi, devlet yönetimine ağırlık verilmesi, felsefi ve politik tartışmaların yoğunluk kazanması gibi nedenlerle iktisat bağımsız bir araştırma niteliği kazanamamıştır.

Tarıma dayalı bir ekonomik yapıya sahip olduğu için ve devlet bireyden üstün tutulduğundan iktisadi düşünce Eski Yunan’da sınırlı kalmıştır.

Sokrates’in öğrencisi Platon, mal ve para ticaretini, servet edinmeyi hoş karşılamaz çünkü ona göre bu uygulamalar devletin istikrarını ve güvenini sarsmaktadır. İşbölümünün insanlar arasındaki yetenek farklılığından doğduğunu ifade etmiştir ve bu kavramı geliştirmiştir.

Aristo ise iktisadi düşünceye analitik yaklaşımı getiren ilk düşünürdür. Ona göre doğrudan üretici ile tüketici arasındaki ilişki doğal; üretici ile satıcı arasındaki ilişki ticari ekonomidir. Platon kadar olmasa da Aristo da bireyciliğin sakıncaları yüzünden devletçiliği savunur.

Romalılarda İktisadi Düşünce

Roma’daki gelişim daha çok askeri ve siyasi bir nitelikte olduğundan ahlaki yapılara ve hukuk kavramına daha fazla önem vermişlerdir. Roma hukuku, ekonomide liberal doktrinin temelini hazırlayarak iktisadi düşünce tarihine önemli katkılar sağlamıştır. Para peşinde koşma sevdası tüm kötülüklerin anasıdır diye düşünürler. Faize karşıdırlar ve ekonomik faaliyetlerde tarıma öncelik vermişlerdir. Romalılara göre bireysel haklar toplumsal mülkiyetin önünde gelmektedir. Özel mülkiyeti savunmuş ve sözleşme özgürlüğünü oluşturmuşlardır.

Ortaçağda İktisadi Düşünce

Bu çağda faydacı bir yaklaşım izlenmektedir. Toplumsal refahın sağlanması fertlerin ekonomik ihtiyaçlarının karşılanması ile mümkündür. Ekonomik faaliyetlerin yürütülmesinde loncalardan faydalanmışlardır. Küçük sanayi ve mesleki kuruluşlar olan loncalarda üretimin gerçekleşmesi ve piyasaya sunulması belli sınırlama ve kontrollere bağlı olmaktadır. Bunun sebebi üyelerin çıkarlarını korumak, belirli bir ticari alanda monopol oluşturmak, ücret ve çalışma şartlarını iyileştirmektir. Üretim yine tarıma dayalıdır ancak bunu imalat ve ticaret de izlemiştir. Faiz kilise tarafından yasaklanmıştır.