Sinestezi Hastalığı Nedir? Neden Olur ve Nasıl Anlaşılır?

Birden fazla algı sisteminin aynı anda çalışmasına sebebiyet veren sinestezi hakkında bilinmesi gerekenleri içeriğimizde bir araya getirdik. Yazımızda sinestezi nedir, türleri nelerdir, neden olur, tedavisi var mı, özellikleri ve belirtileri nelerdir gibi soruları cevapladık.

Sinestezi Nedir?

Sinestezi, normalde ayrı duyu organları aracılığıyla algıladığımız duyusal deneyimlerin birleşmesine neden olan bir sinirsel bağlantı durumudur. Sinesteziye sahip olan kişilerde, bir duyusal uyarıcıya (örneğin, bir harfe, bir rakama, bir kelimeye, bir renge veya bir kokuya) karşılık gelen bir başka duyusal algı ortaya çıkar. Yani, sinestezik bireyler, bir duyuyu algıladıklarında aynı zamanda başka bir duyunun da tetiklendiğini deneyimler.

Sinestezi çeşitli şekillerde ortaya çıkabilir. En yaygın olanları, renkleri harfler, rakamlar veya müzik notaları gibi sembollerle ilişkilendiren renkli sinestezi ve sesleri renklerle ilişkilendiren sesli sinestezi'dir. Örneğin, bir sinestezik kişiye göre, harf "A" her zaman kırmızı bir renk olarak algılanır veya müzik notaları belirli renklerle ilişkilendirilir. Bu bireyler için, semboller ve duyusal algılar arasında otomatik ve kararlı bir ilişki vardır.

Sinestezi, nadir bir durumdur ve bu konuda kesin bir neden bilinmemektedir. Bununla birlikte, araştırmalar genetik ve beyin yapısıyla ilişkili olduğunu göstermektedir. Sinestezinin beyindeki sinirsel bağlantıların normalden farklı çalışması sonucu ortaya çıktığı düşünülmektedir. Örneğin, sinestezinin bazı formalarında, beynin farklı alanları arasındaki sinirsel sinyallerin normalden daha fazla bağlantı kurduğu veya daha fazla etkileşimde bulunduğu gözlenmiştir.

Sinestezinin etkileri kişiden kişiye değişebilir. Bazı insanlar için sinestezi karmaşık veya rahatsız edici bir deneyim olabilirken, diğerleri bunu yaratıcı veya zenginleştirici bir deneyim olarak görebilir. Sinestezik deneyimler, sanat, müzik, edebiyat ve diğer yaratıcı alanlarda ilham kaynağı olabilir.

Sinestezi Neden Olur?

Sinestezi, normalde ayrı duyu organları aracılığıyla algıladığımız duyusal deneyimlerin birleşmesine neden olan bir sinirsel bağlantı durumudur. Sinestezi neden ortaya çıkar, tam olarak anlaşılamamış olsa da genetik ve beyin yapısı gibi faktörlerin rol oynadığı düşünülmektedir.

Genetik faktörler, sinestezi gelişiminde önemli bir etkendir. Sinestezinin ailelerde kalıtıldığı ve bazı sinestezi türlerinin belirli gen mutasyonları ile ilişkili olduğu bulunmuştur. Sinestezi geçmişi olan ailelerde sinestezi gelişme olasılığı daha yüksektir. Bu durum, sinesteziyi tetikleyen veya etkileyen spesifik genetik bileşenlerin varlığını göstermektedir.

Beyin yapısı da sinesteziye katkıda bulunan bir faktördür. Sinesteziye sahip bireylerde, normalden farklı beyin bölgeleri arasında daha fazla sinirsel bağlantı veya etkileşim olduğu gözlenmiştir. Örneğin, sinesteziyle ilişkili olabilecek beyin bölgelerinden biri olan "beyaz cisim" olarak bilinen bölgelerde farklılıklar tespit edilmiştir. Bu beyin bölgeleri, duyusal bilgilerin işlendiği ve farklı alanlarda birleştirildiği yerlerdir.

Sinesteziye yol açan diğer bir faktör ise çevresel etkiler olabilir. Bazı araştırmalar, sinestezi ile migren, otizm, nörolojik bozukluklar veya travmatik beyin yaralanması gibi diğer durumlar arasında ilişki olduğunu göstermektedir. Bu durumlar sinestezi riskini artırabilir veya mevcut sinestezi deneyimini etkileyebilir. Ayrıca, sinesteziye yol açan spesifik bir tetikleyici faktörün varlığı da olasıdır, ancak bu faktörler henüz tam olarak anlaşılamamıştır.

Sinestezi Çeşitleri Nelerdir?

Sinestezi iki farklı çeşitte görülmektedir. Bunlar sonradan kazanılan sinestezi ve nedeni çözülemeyen sinestezi olarak adlandırılmaktadır.

Sonradan Kazanılan Sinestezi

Bu durum başka bir hastalığın olmasıyla beraber meydana gelen bir hastalıktır. Sonradan kazanılan sinestezide genellikle epilepsi hastalarında duyusal arası geçiş gözlemleniyor. Epilepsi hastalarının %4'ünde sinestezi görülmektedir. Bu durumun nedeni ise her iki hastalıkta da beynin anormal elektrik üretmesi olarak açıklanmaktadır. Hastalık bir zaman sonra kendiliğinden iyileşme göstermektedir.

Nedeni Çözülemeyen Sinestezi

Bu hastalık çeşidi her 25.000 insanda bir görülmektedir. Nadiren görülen bir hastalıktır. Nedeni çözülemeyen sinestezi genellikle kafa travmaları, kimyasal kullanım, beynin bazı bölümlerinin hasar görmesi durumunda ortaya çıkmaktadır.

Sinestezi bazı durumlarda etkilen duyular ile kategorize edilmektedir. Rahatsızlık renk grafem, rakam formu, ses renk ve ses dokunma olarak gruplara ayrılmaktadır. Hastalıkta sadece duyular değil, algılar da birbirine karışabilmektedir. Hastalar salı gününü dürüst, 3 sayısını sinirli, B harfini mutsuz olarak algılayabilme durumu yaşayabilirler.

Sinestezi Belirtileri Nelerdir?

Sinestezi, normalde ayrı duyu organları aracılığıyla algıladığımız duyusal deneyimlerin birleşmesine neden olan bir sinirsel bağlantı durumudur. Sinesteziye sahip olan kişilerde, farklı sembollerle ilişkilendirilen duyusal algılar ortaya çıkar. Sinestezinin belirtileri bireyden bireye değişebilir, ancak genel olarak aşağıdaki şekillerde kendini gösterebilir:

Renkli Sinestezi

Bu, en yaygın sinestezi türüdür. Harfler, rakamlar, kelime veya cümleler gibi semboller, otomatik olarak renk algısıyla ilişkilendirilir. Örneğin, harf "A" her zaman kırmızı olarak algılanabilir. Kişi, sembolü görmediği halde zihninde otomatik olarak rengini deneyimler.

Sesli Sinestezi

Bu türde, sesler, müzik notaları veya ses tonları, renklerle ilişkilendirilir. Bir şarkıyı duyduklarında veya bir enstrüman çaldıklarında, farklı renkleri veya renk kombinasyonlarını deneyimleyebilirler. Örneğin, belirli bir notanın mavi olarak algılandığını ifade edebilirler.

Rakam-Konum Sinestezi

Bu sinestezi türünde, rakamlar veya sayılar, kişinin zihninde belirli bir konumda yer alır. Örneğin, sayılar bir hatta, bir çemberde veya bir ızgara üzerinde düzenlenmiş gibi algılanabilir.

Tat-Renk Sinestezi

Bu türde, tatlı veya tuzlu gibi tatlar, renk algısıyla ilişkilendirilebilir. Bir yiyeceği yediklerinde veya bir içeceği içtiklerinde, belirli bir renk algısıyla birlikte tat deneyimi yaşayabilirler.

Dokunma Sinestezi

Bu türde, dokunsal deneyimler diğer duyularla ilişkilendirilebilir. Örneğin, bir dokunuşun şekilleri veya renkleri deneyimlemekle ilişkilendirildiği ifade edilebilir.

Sinestezi Hastalarının Ortak Özellikleri Nelerdir?

Kadınlara oranla erkeklerde daha sık rastlanan sinestezi, yapılan araştırmalara göre X kromozomu üzerinde taşınmaktadır. Bu etken anneden oğula, babadan kıza, anneden kıza geçerken, babadan oğula geçiş sadece iki defa görülmüştür.

Sinestezi hastalarında matematik zekası ve uzamsal zekanın düşük olduğu belirtilir. Bu durumun rahatsızlığın beynin sol yarım küresiyle alakalı olduğu düşünülmektedir. Hastalarda hipokampüsün ve limbik korteksin ise normal kişilerden daha etkin olduğu tespit edilmiştir.

Bu durum hastalığın tam olarak aydınlatılamadığı halde sanatsal alanlarda büyük başarılar yapmasına neden olmaktadır. Geçmişten bugüne ünlü ressam, müzisyen ve şairlerin sinestezik deneyimler yaşadığı bilinmektedir.

Sinestezi Tedavisi Var mı?

Sinestezi, normalde ayrı duyu organları aracılığıyla algıladığımız duyusal deneyimlerin birleşmesine neden olan bir sinirsel bağlantı durumudur. Sinestezinin bir hastalık veya bozukluk olarak değerlendirilmediği ve genellikle bireyin yaşamını olumsuz etkilemediği belirtilmelidir. Bu nedenle, sinestezi tedavi edilmesi gereken bir durum değildir.

Sinestezi, bireyin yaşamına entegre edilebilir ve birçok sinestezik kişi, deneyimlerini yaratıcı veya zenginleştirici bir şekilde kullanır. Sinestezik deneyimler, sanat, müzik, edebiyat gibi yaratıcı alanlarda ilham kaynağı olabilir. Dolayısıyla, sinestezi genellikle bireyin bireysel deneyim ve tercihlerine bağlı olarak yönetilir.

Bununla birlikte, sinestezi deneyimi bazen kişinin yaşam kalitesini etkileyebilir veya rahatsızlık verebilir. Özellikle, sinestezi ile ilişkili sembollerin yoğunluğu veya sürekli olarak deneyimlenmesi bazı kişiler için stresli veya sıkıntılı olabilir. Bu durumda, sinestezik bireyler, belirli stratejiler kullanarak veya uzman yardımıyla sinestezi deneyimlerini yönetmeye çalışabilirler.

Sinestezi üzerinde yapılan araştırmaların artmasıyla birlikte, sinesteziye yönelik bazı terapi veya müdahale yöntemleri geliştirilmeye çalışılmaktadır. Ancak, bu yöntemlerin etkinliği ve genel kabul görmesi konusunda daha fazla araştırma yapılması gerekmektedir.

Bazı sinestezik bireyler, sinestezi deneyimlerini azaltmak veya kontrol altına almak için bilişsel stratejileri kullanabilirler. Örneğin, dikkat odaklama, zihinsel görselleştirme veya meditasyon gibi yöntemler, sinestezi deneyimlerini hafifletebilir veya yönlendirebilir. Kişilerin deneyimlediği sinestezi türüne bağlı olarak, belirli teknikler daha etkili olabilir.

Sinestezi ne demek?

Sinestezi, herhangi bir duyunun otomatik olarak farklı bir duyuyu etkilemesi anlamına gelmektedir. Birleşik duyu olarak da bilinen sinestezi, kişinin birden fazla kanalda uyarı almasına neden olmaktadır.

Sinestezi nasıl görür?

Sinestezi rahatsızlığına sahip olan bireyler iki farklı şekilde görmektedir. Bunlar bağlantısal ve yansıtmalı sinestezilerdir. Bağlantısal sinestezine uyaran ve yaşanılan his arasındaki bağlantı oldukça güçlüdür. Bu yüzden bireyler ikisini birbiriyle bağdaştırır. Yansıtmalı olanda ise insanlar dışarıdan uyarı aldıklarında renk, şekil ve sayı görmektedirler.

Sinestezi gerçek mi?

Bu rahatsızlık ortalama her 20.000 bireyden birinde görülen bir nörolojik problemdir. Beynin nöronlarında yaşanan bir sorun yüzünden ortaya çıkan sinestezi, beynin duyuları farklı şekilde ele almasına neden olmaktadır.

Sinestezi psikolojik midir?

Sinestezi psikolojik değil, nörolojik olarak ortaya çıkan bir rahatsızlıktır. Bu rahatsızlığın algılama esnasında birden fazla beyin bölümünün aktif hale gelmesi sonucunda oluştuğu düşünülmektedir.

Sinestezi türleri nelerdir?

Bu durum birkaç şekilde görülmektedir. Yazı-renk, renk-tat-, ses-renk ve ses taz sinestezileri bu türler arasında en yaygın olanlarıdır.

Sinestezi kimlerde görülür?

Sinestezi rahatsızlığı solaklarda, çift el kullananlarda ve kadınlarda daha sık karşımıza çıkmaktadır. Her 20.000 kişiden birinde görülen bu hastalığın ırsi olarak ortaya çıktığı ifade edilmektedir.

Sinestezi sebepleri nelerdir?

Bu rahatsızlık doğum sırasında beynimizde hayatımız boyunca yeteceğinden çok daha fazla sayıda bulunan nöron arası bağlantıların, normal insanlar gibi ortadan kaldırılamaması sonucunda ortaya çıkmaktadır.