Selçuklu Devleti'nde Hükümdarlık

Selçuklu Devleti kurumları bakımından hiç şüphesiz Orta Asya Türk Devletleri ve İslam Devletleri'nden etkilenmiştir. Bu makalede Selçuklu Devleti'nde hükümdarın görev ve sorumluluklarına değineceğiz. Bu görev ve sorumluluklar dönemin diğer Türk Devletleri'nin krumlarına ve hükümdarlarının görev ve yetkilerine de ışık tutmaktadır. 

HÜKÜMDARIN GÖREV VE SORUMLULUKLARI

Devletin başında hükümdar bulunurdu. Selçuklular’da ‘sultan’ ünvanı kullanan ilk hükümdar Tuğrul Bey’dir. Devleti temsil eden hükümdar aynı zamanda ’saray’ ‘ordu’, ’hükümet’ ve ‘adalet’ olmak üzere 4 müessesenin de başındaydı.

YASAMA: Sultan’ın yayınladığı fermanlar, verdiği emirler, hatta ağzından çıkan her sözün kanun sayılması yasama yetkisini elinde bulundurduğunu gösterir. .Devletin bütün kademesi; ulema, umera ve halk bu emirlere uymak durumundaydı.

YÜRÜTME: Tahta çıkan her hükümdar kendi icraatları doğrultusunda kendi çalışma ekibini kurardı. Bundan başka her hükümdar devlet başkanı olması dolayısıyla iç ve dış güvenliği yani huzuru sağlardı. Vergiler koyar iktaları dağıtır ve meliklere toprak verirdi. Bu işlerin toplamına yürütme diyoruz.

YARGI: Sultan adalet kurumununda başıydı. Hükümdar her İslam Hükümdarı gibi en büyük yargıç konumundaydı. Pazartesi ve Perşembe günleri Divan-ı Mezalim adındaki yüksek mahkemeye başkanlık ederdi.  Halkın sıkıntılarını dinlerdi. Büyük davalara bakardı. Suçlulara ceza verebileceği gibi suçluları af edebilirdi. Toplu af bile yapabilirdi. Hükümdarlar yargılama sürecinde şeriat kanunlarına ve Türk örf ve geleneklerini göz önünde bulundururlardı.

SİYASETNAME (1092)

    1086-1087 yıllarında Sultan Melikşah tarafından aralarında Nizam-ül Mülk’ün de bulunduğu devlet adamlarına emir vererek; ‘’herbiriniz devlet için düşünsün ve devlet adına bugün neyin iyi neyin kötü olacağını yazsın.’’ demiştir.  Melikşah  verilen tebliğlerden hiçbirini beğenmemiştir. 1092  yılında Nizam-ül Mülk’ün verdiği SİYASETNAME’yi beğenmiştir.

Nizam-ül Mülk

    Eser 51 fasıldan oluşmaktadır. Siyasetname basit bir öğüt kitabı değildir.     İçinde teklifler ve öneriler vardır. Ayrıca Selçuklu Devleti hakkında önemli bilgilere yer  vermektedir. Yazar eseri ibret verici hikayelerle süslemiştir. Hadisler ve ayetleri de içine serpiştirmiştir. Eserde dönemin hükümdarı Melikşah’a devletin nasıl yönetilmesi konusunda tavsiyelerde bulunulmaktadır. Ayrıca sultanı batini ve diğer düşman devletlere karsı da uyarmıştır.

NeOldu.com