Son yılların en trend yatırım alanına dönüşen kripto paralar, dikkat edilmesi gereken ve yatırım yapmadan önce bilinmesi gereken önemli konulara sahip bir alandır. Gelişi güzel yatırım yapmak, başkasından duyulan bilgilerle hareket etmek, kesinlikle paranın büyük oranda riske atılması demektir.
Son dönemlerde kripto paraya karşı ilginin tabir caizse “tavan yapması” hem kazanç sağlayanların hem de kaybedenlerin sayısını bir hayli arttırdı. Aslında doğru şekilde yapılmayan yatırımlar, kaybetmede en büyük neden olarak gösterilmelidir. Yani iğnenin ucu, yine yatırımcının kendisine dönmelidir. Çünkü kripto para yatırımı, klasik bir ticaretten farklı değildir ve eğer tecrübe sahibi biri değilseniz kesinlikle eğitim almadan bu alana girmemeniz gerekir… Bu yazımızda kripto para yatırımına yeni başlayanların nelere dikkat etmeleri gerektiğine, hangi kurallara uygun hareket etmeleri gerektiğine gibi önemli konulara yer vereceğiz. Hap niteliğinde bu önemli tavsiyeleri okumadan kripto para yatırımına başlamamanızı öneririz.
1. Plansız Yatırım Yapmayın
Hangi alanda olursa olsun, yatırım yaparken planlı davranmak, ticaretin ilk kuralıdır. Başında da dediğimiz gibi kripto para yatırımının reel bir ticaretten farkı yoktur ve plansız şekilde hareket ederseniz kesinlikle batarsınız. Uzun zamandır kripto para yatırımı yapan traderlerde bile maalesef planlı davranma durumu bazen askıya alınabiliyor ve neticeleri de her zaman aynıdır, yani zarar… Plansız yatırımdan kastımız şudur;
Örneğin X bir coini 30 dolar seviyesinden aldınız ve bu coini grafik üzerinden ya da temel analize dayandırarak ilerleyen zamanlarda 100 dolar seviyesine çıkacağını tespit ettiniz. Burada yapmanız gereken en önemli şey planlı davranarak satın aldığınız coinin 100 dolar seviyesine gelmeden satmamanız olacaktır. “Doğru ama o kadar zamanım yok ki” dediğiniz duyar gibiyim. Cevaben şunu söylemek isterim;
Kripto para yatırımı kısa vadede milyon dolarlar kazanabileceğiniz bir yatırım alanı değil. Bir arazi aldığınızı düşünün, eğer şansınız çok yaver giderse ve incelemeleriniz de yüzde yüz başarılı olursa belki birkaç gün sonra büyük değerlerle elinizden çıkartabilirsiniz. Ancak vasat bir arazi satın almış iseniz en az 3-5 yıl beklemeniz gerekir. Kripto para yatırımı da bundan farksız değildir. Yani hedefiniz 3 ayı da bulabilir, 5 ayı da bulabilir. Bu yüzden kısa vadede lazım olacak bir para ile zaten kripto para yatırımı yapmayın!
2. Araştırmadan Yatırım Yapmayın!
Daha çok acemi yatırımcıların düştükleri en büyük hatalardan biri de herhangi bir araştırma yapmadan sadece kulaktan dolma bilgilerle hareket etmeleridir. Evet, Bitcoin, 13 yıllık geçmişe sahip bir kripto paradır ve sonrasından çıkartılan kripto paralar da Bitcoin’e olan güvenden dolayı güven kazanıyorlar. Ancak bu piyasanın bir alan olabilmesi için henüz çok vakte ihtiyacının olduğunu aklınızdan çıkartmayın ve yatırım yapmadan önce mutlaka araştırın. Peki, neleri araştırmak gerekir?
Kripto paranın projesini
Bir kripto paraya yatırım yapacaksanız (özellikle uzun vadeli yatırım) kesinlikle projesini incelemeden yatırım yapmayın. Yakın dönemlerde anlık olarak Bitcoin’in (BTC) hacmini bile çok geride bırakan DOGE coin, bazılarına güzel kazançlar sağlasa da çoğu acemi yatırımcının batmasına neden oldu. Bunun tek nedenini kesinlikle Elon Musk olarak düşünmemek gerek. Çünkü yatırım yaparken kimse size birilerine bağlı kalarak kazanacağınızı vaat etmez, Elon Musk da böyle bir vaatte bulunmaz. Kendi araştırmanızı yapmadan, projenin amacını, sponsorluklarını, projenin başındaki kişilerin ne kadar etkili olduklarını, yakın dönemde etkinlikleri olup olmadığını araştırmadan yatırım yaparsanız kesinlikle sonuç “batış” ile bitecektir.
Kripto para yorumları
Temel analiz konusunun en önemli konularından biri kripto para yorumlarıdır. Aslında yukarıda Elon Musk örneği bunun için en açık örneklerden biridir. Bir kripto paranın projesiz olmasına rağmen yükselmesindeki tek etken, dünya büyüklerinden birinin attığı bir twittir. Peki, “az önce araştırmadan bakmayın, dedin şimdi de yorumlara bak diyorsun, bu ne lahana, bu ne perhiz?” diyeceksiniz. Evet, haklısınız ancak ben araştırmadan yapılan her yorumu değerli bulmanızı değil, gerekli araştırmayı yaptıktan sonra bir de yorumlara bakmanızı söylüyorum. Yani işin temelinde araştırma yoksa yorumlarla hareket etmenin bir mantığı da olmayacaktır.
Teknik analiz öğrenin
Kripto para yatırımında bir yatırımcının en önemli silahlarından biri teknik analiz bilgisidir. Teknik analiz, bir kripto paranın geçmiş fiyat hareketlerine bakarak gelecekte nasıl bir yol izleyebileceğini tahmin etmek demektir. Elbette, yapılan en net analizler bile yüzde yüz doğru çıkar diye bir kural yoktur ancak bilinçli bir yatırım için de olmazsa olmaz kuraldır.
3. Bilmediğiniz Borsalarda İşlem Yapmayın
Kripto paraların hayatımıza girmesinden bu yana çok defa kripto para borsalarından bazılarının dolandırıcılık yaptıklarını, bazılarının kullanıcı deneyiminde çok geride kaldıklarına şahit olduk. Ama ne var ki piyasaya yeni girenler yine de bu hataya düşmekten bir türlü kendilerini alamıyorlar. Kripto para, sanal bir para olduğu için çoğu zaman mantıklı hareket etmeyi düşünmek, acemi yatırımcıların akıllarına gelmez. Komşularından ya da bir tanıdıklarından ismini duydukları bir borsayı, herhangi bir araştırma yapmadan da kullanabiliyorlar ve bu da ne yazık ki çoğu zaman sonucun hüsranla bitmesine neden oluyor.
Herhangi bir finansal alanda ticaret yaparken ya da bir mal alımı gerçekleştirirken eğer satın aldığınız yerin ne kadar güvenilir olduğunu bilmiyorsanız kesinlikle “diken üstünde yatarsınız.” “Malınız gelecek mi, gelecek mal orijinal mi, faturası var mı, başınıza iş açar mı?” gibi sorular, paranızı yatırdıktan sonra aklınıza gelmeye başlar ve o mal elinize geçene kadar diken üstünde kalırsınız. Kripto paralar da aslında böyle olmalıdır fakat nedense bazı borsalar hakkında öncesinden birçok haber çıkmış olmasına rağmen, duygusal hareket edenler, paralarını çekme fırsatı olduğu halde çekmek istemezler ve sonuç yine hüsrandan başka bir şey olmaz, bu yüzden bilmediğiniz borsalarda kesinlikle işlem yapmayın.
4. Özel Anahtarlarınızı Kendiniz Tutun
Kripto para yatırımında en çok dikkat edilmesi gereken durumların başında, yukarıda da belirttiğimiz gibi güvenmediğiniz ya da bilmediğiniz bir borsada işlem yapmamanızdır. Bunun temel nedeni, varlıklarınızı sakladığınız kripto para borsalarının aslında cüzdanlarınıza erişebileceğidir. Bu nedenle özel anahtarınızı ya kendiniz tutun ya da güvenilir bir borsada işlem yapın. Özel anahtar, harf ve rakam dizisinden oluşan, birbirinden benzersiz dizilerdir. Bunları borsada işlem yaparken kullandığınız gibi, donanım cüzdanlarda da saklayabilirsiniz. “Donanım cüzdan nedir?” başlıklı makalemizi okuyarak detaylı bilgi alabilirsiniz.
5. İki Faktörlü Doğrulama Kullanın
Acemi çoğu yatırımcının düştüğü hatalardan biri de iki faktörlü doğrulama kullanmadan telefonlarına borsa uygulamalarını indirip kullanmalarıdır. Yukarıda da belirttiğim gibi borsalar güvenilir olsa bile eğer cüzdanınız için yeteri kadar güvenlik önlemi almamış iseniz yine varlıklarınız tehlike altında demektir.
İki faktörlü doğrulama uygulaması olarak Google’ın ücretsiz olarak sunduğu Google Authenticator veya Authy gibi uygulamaları kullanabilirsiniz. Buna ek olarak SMS doğrulaması kullanın. Eğer kullandığınız borsa izin veriyorsa “Yubikey” gibi özel anahtarınızı kullanmanız çok daha güvenilir olacaktır.
6. Sabırsız Davranmayın
Kripto para yatırımının reel ticaretten farklı olmadığını ve uzun vadeli düşünmek gerektiğini yazının başında söyledim. Buna ek olarak sabırlı olmanızı öneririm. Eğer, kısa vadeli trade yapıyorsanız mutlaka riskleri göz önünde bulundurmanız gerekir. Ama uzun vadeli yatırımlar genellikle daha iyi sonuç verdiği için yatırımınızı buna göre yapmanızı öneririm.
Uzun vadeli yatırım yaparken de karamsar davranmayın. Bitcoin’in ilk çıktığı dönemlerde 30 bin adet Bitcoin ile bir adet pizza siparişi verildiğini hatırlayın, aradan 13 sene gibi kısa sayılacak bir zamanın geçmiş olmasına rağmen bugünlerde fiyatı düşük bile olsa 30 bin dolar seviyesinde seyrettiğini hesaba katın ve buna göre düşünün. Eğer bu şekilde hareket ederseniz ektiğiniz tohumun bir gün mutlaka meyve vereceğini de düşünmeye başlarsınız.
7. Düşük Hacimli, Yüksek Volaliteli Kripto Paralardan Uzak Durun
Kripto para yatırımı yapılırken genellikle en çok kullanılan platform, CoinMarketCap’tir. Günlük ve anlık fiyatların görülebildiği ve aynı zamanda coinlerin hacim ve 24 saatlik seviyeleri görüldüğü bu platformda inceleme yaparken bazen 500 bin doların altında işlem hacmi olmasına rağmen günlükte 500 katı ya da daha yüksek katlarda değer kazandığını görebilirsiniz, bunlara kesinlikle kanarak yatırım yapmayın.
Bir kripto paranın gerçek hacmine göre hareket etmek, özellikle uzun vadeli yatırımlar için son derece önemlidir. Bilmeden yükselmiş bir alt coine yatırım yapmanız ya da bilinçsizce hareket ederek yatırım yapmanız, kumar oynamaktan öteye geçmez ve her kumarın sonu mutlak ziyandır, bunu da unutmayın.
8. Ucuz Coin, Yüksek Kâr Demek Değildir
Çoğu acemi yatırımcının düştüğü en büyük hatalardan biri de ucuz coin alıp uzun vadede yükselmesini beklemeleridir. Bu, kesinlikle doğru bir bilgi ve strateji değildir. Bir coinin fiyatı 1 dolar olabilir ama dolaşımda toplam 100 milyar adet varsa bu alt coinin 10 dolara çıkmasını bekleyemezsiniz. Çünkü dolaşımdaki oran ile fiyat birbiri ile orantılıdır. Yani 100 milyar doların 1 trilyon dolar olması gibi bir rakam ile eşdeğer olur ki bu da dünyanın en değerli madenlerinden altının bile dolaşımdaki arzının 7 trilyon dolar olduğunu düşündüğünüzde 1 trilyon dolar olmasını beklemek, hayalden öteye geçmeyecektir.
9. Sürekli Yükseliş Beklemeyin
Acemi yatırımcıların düştükleri bir diğer hata da kazançta oldukları halde ellerindeki varlıkları satmamalarıdır. En azından 7 yıllık bir deneyimine dayanarak şunu söylemeliyim ki; hiçbir kripto para sürekli yükselmez. Bu, altın için ya da diğer emtialar için de geçerlidir. Bazen normal bir yükseliş, bazen hızlı bir yükseliş görebileceğiniz gibi bazen ani düşüşler de görebilirsiniz. Bu durumda “daha da yükselecek” diyerek elinizdeki varlıkları bekletmeyin. Klişe olacak ama “kâr cebe yakışır” cümlesini kim kurmuşsa doğru kurmuş. Eğer sizi tatmin eden bir kazancınız varsa varlığınızı satın ama bunu yaparken tabi ki açgözlü olmamanız gerekir…
10. FOMO’ya Kapılmayın
Kripto para yatırımına özellikle yeni girenlerin sık düştükleri hatalardan biri FOMO’ya kapılmalarıdır yani “fırsatı kaçırma korkusu.” İngilizce “Fear of Missing Out” kelimelerinin baş harflerinden oluşan FOMO, belki de en çok duyacağınız terimlerden biri olacaktır. İşin özeti şudur; anlık bir yükselişte fiyatlar zirve yaparken “fırsatı kaçırdım” korkusu ile hareket ederek tepeden kripto para almak, yani açık bir ifade ile intihar etmek… Bu tip sağlıksız düşüncelerden uzak durun ve bu piyasada fırsatların hiçbir zaman bitmeyeceğini aklınızdan çıkartmayın.
Sonuç olarak; kripto para yatırımı yaparken “akşam küçük bir para yatırdım, sabah büyük kârlarla uyanacağım” düşüncesi ile kesinlikle hareket etmeyin. En başında belirttiğim gibi kripto para yatırımı, reel ticaretten farksız değildir. Eğer sabrınıza güvenmiyorsanız, FOMO korkusu ağır basıyorsa ve elinizdeki para kısa sürede size tekrar lazım olacaksa kesinlikle yatırım yapmayın, hele ki borç aldığınız ya da kredi çektiğiniz bir para ile asla yatırım yapmayın…
