Karabağ’da Neler Oluyor? Ermenistan - Azerbaycan Karabağ Sorunu

Sovyetler Birliği’nin dağılmasıyla birlikte Güney Kafkasya Cumhuriyetleri bağımsızlığını kazanmıştır. Bu süreçte Ermenistan, Dağlık Karabağ’ın dahil olduğu Azerbaycan topraklarının yüzde yirmisine tekabül eden bölgeyi işgal etmiştir. 1994 yılında Rusya’nın arabuluculuğuyla ateş yapılmışsa da geçmişten günümüze zaman zaman savaş rüzgarları içinde devam etmektedir. Zaman zaman ateşkesin bozulduğu bu bölge, Kafkasya’nın en sorunlu sahası haline gelmiştir.

Geçmişten Günümüzü Karabağ Sorunu

Dağlık Karabağ, Güney Kafkasya’da yer alan hukuken Azerbaycan Cumhuriyetine bağlı olan tarihi bölgedir. Günümüzde, Ermenistan Silahlı Kuvvetlerinin işgali altında hiçbir ülke ya da uluslararası kuruluş tarafından tanınmayan facto Dağlık Karabağ Cumhuriyeti egemenliğindedir.

Karabağ, Azerbaycan’ın resmi tarih anlayışı, Dağlık Karabağ’ın eski çağlarda “Albanya” olup bölgede yaşamış olan Kafkasya Albanyalarının Azerilerin atalarının olduğu görüşü hakimdir. Ermenistan ise Dağlık Karabağ’ın Ermenilerin ataları olan antik bir Hıristiyan krallığının parçası olduğunu savunmaktadır. Bunu kanıtlamak için de kiliseler gösterilmektedir. Azeri tarihçiler ise bahsi geçilen kiliselerin Albanaylara ait olduğunu öne sürerler. Bu bölgeye İslamiyet yaklaşık bin sene önce gelmiştir.

1578 Osmanlı – Safevi seferlerinden sonra Osmanlı hakimiyetine giren Karadağ, Berda, Hacın, Ahıstabad, Hakkari ve Varand sancakalarından oluşan Vilayeti Gence Karabağ kuruldu. Ancak bir süre sonradan tekrardan Safevilerin hakimiyeti altına tekrardan girdi.

1722- 1724 yıllarında Rusya İmparatorluğunun bu bölgeye girilmesiyle gerginlik yaratıldı. Osmanlı,  Azerbeycan’ı alarak Rusya’nın Kafkasya’ya önlemeye çalıştı ve 1724 Anlaşmasında tekrardan Osmanlı devletine verildi. Kısa bir süre sonra 1731’de başlayan Osmanlı- İran savaşı sonrasında 1736’da İran’a bağlandı.

Karabağ’ın Rusya’ya geçişi; 1813 yılında imzalanan Gülistan Antlaşması ile Dağlık Karabağ Rusya İmparatorluğuna verildi. Rusya’nın amacı fırsat bulduğu anda Ermenistan'a vererek Asya’da Hıristiyan devleti kurmaktır. Böylelikle Ermenistan'da bulunan üssünü daha da sağlamlaştımayı hedeflemiştir. 1822 yılında Karabağ Hanlığı ortadan kaldırıldı. 1806-1812 Osmanlı- Rus Savaşı ve 1804-18013 İran- Rusya savaşı sırasında bu bölgeye İran ve Anadolu’da göçler başladı. Rusya’nın hakimiyeti altında olduğu bu dönemde Karabağ’da Ermeni nüfusu iyiden iyiye artırılmıştır.

1917 Ekim Devrimi’nden sonra Ermeniler ile Azeriler arasında çatışmalar başladı. Eylül 1918’de Enver Paşa tarafından gönderilen Nuri Paşa komutasındaki Kafkas İslam Ordusu bölgeye girdi.

İngilizlerin geçici olarak işgal ettikleri bu bölge, 1919 yılında Azerbaycan’a bağlandı. Anastas Mikoyan bölgenin Bakü’ye bağlanmasını istedi. Azerbaycan Komünist Partisi’nin kurduğu üç kişilik araştırma heyetinin sunduğu rapora dayanarak 30 Haziran 1921 yılında özerk olmasına karar verildi. 24 Temmuz 1923’te Özerk Bölge olarak ilan edilmiş ve bu kararlaştırılarak uygulamaya konmuştur.1989 yılında Azerbaycan meclis kararıyla bu bölgenin özekliğini kaldırdı.

1990’lara gelinmesiyle bölgede etnik çatışmalar baş gösterdi. Ermenistan’ın Karabağ bölgesini kendi sınırlarına katma isteğini açıklamasıyla Ermenistan ve Azerbaycan arasında savaşa dönüştü.1991 yılında Kafkasya’da cumhuriyetlerin art arda bağımsızlıklarını ilan etmesiyle birlikte Rusya tarafından boşaltılan üstlerden elde edilen ağır savaş silahlarla, Ermenistan’ın savaşta ağır basmasına neden oldu.

1991- 1993 yıllarında, Ermenistan Silahlı Kuvvetleri tarafından bir kısmı işgal edilen bu bölgenin işgalleri günümüzde de sürmektedir. Dağlık Karabağ bölgesinin Azerbaycan içerisinde yer almasına rağmen Ermeni Ayrılıkçılar Dağlık Karabağ ile Ermenistan arasındaki Azerbaycan’a ait bu bölgeyi işgal edilerek bir tampon bölge oluşturulmuştur. Böylelikle Dağlık Karabağ ile bir bağlantı kurulmuştur.

Ermenistan, Dağlık Karabağ bölgesini ve bu bölgeyi çevreleyen yedi ilçeyi işgal etti. Dağlık Karabağ ayrılıkçı yönetim bu sırada 1991 yılında bağımsızlığını ilan etti. Kurulan Dağlık Karabağ Cumhuriyeti Ermenistan dahil hiçbir ülke tarafından kabul edilmemiştir.

1994 yılında savaşı sona erdiren anlaşma Bişkekte imzalandı. Bu anlaşma sonucu maalesef savaşlar durmadı.

Rusya - Ermenistan İlişkileri

Ermenistan’ın Azerbaycan’a karşı üstünlük sağlamasında Rusya’nın doğrudan ve dolaylı olarak etkisi olmuştur. Ermenistan- Azerbaycan çatışması Rusya’nın jeopolitik öncelikleri ve çıkarları çerçevesinde konumlanmıştır. Ermenistan topraklarında üssü olan Rusya, Ermenistan'ın varlığını sürdürerek Kafkasya bölgesi üzerinde etkisini devam ettirmektedir.

Peki, Rusya İçin Ermenistan Neden Önemli Olmuştur?

- Ermenistan’ı Türkiye’nin ABD, NATO ve Avrupa Birliği’nin Kafkasya politikasına karşı bir denge unsuru olarak görmek.

- Ermenistan sayesinde Kafkasya’daki politik ve askeri varlığını koruyarak bölgedeki üslerle Azerbaycan ve Gürcistan’ı kontrol altında tutma,

- Ermenistan ve Ermenileri kullanarak bölgede etnik çatışmalar çıkarabilme olanağına sahip olma.

- Ermenistan’ı Rusya’nın bölgedeki çıkarlarını korunması yönünde bekçi haline getirmek,

- Genel olarak; Kafkasya’yı savunma ve kontrol edebilme sayesinde kendisine yapılabilecek müdahaleler yönünde gereken önlemleri almak.

Dağlık Karabağ'da Neler Oluyor?

2015 yılından itibaren Dağlık Karabağ anlaşmazlığına bağlı olarak Ermenistan ve Azerbaycan arasındaki yapılan sınır ihlalleri ile ateşkes sık sık ihlal edilmiştir. Azerbaycan’ın son on yılda ekonomisinin verdiği güvenle ordusunu hem güçlendirmiş hem de teçhizat bakımından da donanmasını sağlamıştır. Buna karşın Ermenistan’ın sürekli dış göç vermesi, ekonomik sorunlar gibi nedenlerden dolayı ordusunu yenileyememiştir. Azerbaycan'ın yaptığı donanımlarla birlikte Ermenistan’a karşı savaşa gireceği aşikardı. Hatırlayacak olursak Azerbaycan, 2015 yılında Ermenistan ile savaş stratejisi kapsamında büyük bir tatbikat gerçekleştirmişti. İki devlet arasında çıkabilecek savaşın ilk hamlesi Azerbaycan tarafından bekleniyorken 1-2 Nisan 2016’da Ermenistan (sözde Dağlık Karabağ ordusu) tarafından yapılmıştır. Ermenistan, Dağlık Karabağ bölgesinde Azerbaycan’a 100 top atışı atmıştır. Bu saldırı sonucu 1 helikopter düşürülmüş ve 12 asker şehit edilmiştir.

Azerbaycan ordusu, yapılan bu saldırı karşısında sınıra doğru ordu ve silah mühimmatı takviyesi yaparak saldırılara karşı tavrını ortaya koymuştur. Azerbaycan ordusunun taarruzunda Talaşlı köyünün etrafındaki tepeler Ermeni güçlerinden alınmıştır. Aynı zamanda Ağder, Ağdam, Hocavend, Fuzuli, Ağder bölgelerine de operasyon başlatılmıştır. Bu strateji sonucunda Ermenilerin elinde bulunan yaklaşık 10 stratejik açıdan önemli olan köy, nokta geri alınmıştır. Kurtarılan bölgeler içinde olan Horadiz bölgesinde bulunan Lale Tepesi askeri açıdan oldukça önem arz etmektedir. Tarihe baktığımız zaman Birinci Dünya Savaşı’nda Ermenistan Dışişleri Bakanı Serj Sarkisyan’ın bu alanı almak istediği vurgulanmıştır. Azerbaycan’ın bu başarısı sonucu işgal edilen köylerle birlikte burada yaşayan Ermeniler Ermenistan’a doğru göçe başlamıştır.

Azerbaycan- Ermenistan Savaş ve Rusya Denklemi

Tarihi sayfaları çevirdiğimiz zaman Rusya’nın Ermenistan’a çıkarları konusunda ne derece önemli katkıları olduğunu inkâr edilemez. Kafkaslardaki hâkimiyetini sağlamak açısında Ermenistan’ı bir denge unsuru olarak kullanan Rusya’nın, bu sefer zayıf anına denk gelmiştir. Ortadoğu’daki savaşta Suriye’ye yardım eden Rusya, bu durum karşısında çaresiz kalmıştır.

Bunun üzerine Rusya, Dağlık Karabağ için Ermenistan ve Azerbaycan’a ateşkes çağrısı yapılmıştır. Ermenistan’ın ateşkes çağrısına Azerbaycan’dan: Ateşkese hazırız ancak Ermeniler işgal edilmiş toprakları terk etmeliler” şeklide cevabını bildirmiştir. Ermenistan Cumhurbaşkan’ı Sarkisyam “Karabağ konusunda anlaşmaya razıyız” şekilde mesajını vermiştir. Bütün bu mesajlara karşın Ermeni saldırılarının devam etmesinden dolayı anlaşma çıkmaza girmiştir. Rusya’nın kötü zamanına denk gelmesinden dolayı çıkarlar çıkmaza sürüklenmiştir. Rusya’nın Ermenistan’a taraf tutması halinde Avrasya politikasının çökmesi muhtemeldir. Aynı zamanda Rusya’nın Ukrayna, Karabağ ve Suriye savaş alanlarında aynı anda aktif olması oldukça güç bir durumdur.

Azerbaycan Kârlı Çıktı

Azerbaycan bu savaşta tüm ağır silahları kullanılma kararı alınmıştır. 2-5 Nisan arasında yapılan mücadeleler sonucu 300’e yakın Ermeni'nin öldürüldüğü tahmin edilmektedir. Türkiye – Rusya krizi Karabağ’daki gerilim ile tırmanmıştır. Rusya’nın Ermenistan’daki hava gücünün artmasıyla Rusya’nın düşürülen uçağın intikamını Ermenistan üzerinde alma planları yaptığına dair iddialar gündeme getirilmektedir. Ancak bu zamana kadar Ermenistan ya da Azerbaycan arasındaki çatışmalara Rusya veya Türkiye doğrudan müdahalede bulunmamıştır. Bu durum iki ülkenin birbirinin gücünün ne kadar olduğunu sınamasının göstergesiydi. Bu şartlar altında Azerbaycan ordusunun süreyi uzatmadan alabileceği kadar toprak alması önemliydi çünkü iki ülke arasındaki savaşın uzun sürmesine hem bölge ülkeleri hem de Rusya izin vermeyecektir. Bu sürtüşmelerin burada bitmeyeceği, gelecek günlerde çatışmaların olabileceği tahmin ediliyor.

- Azerbaycan- Ermenistan savaşı ile ilgili gelişmeleri sizlerle paylaşmaya devam edeceğiz.

Not: Hocalı Katliamı'nın diğer adı da Karabağ Katliamı'dır. Sitemizde yer alan, ilgili haber kısmında da bulabileceğiniz Hocalı Katliam'ı nedir? Katliam Nasıl Gerçekleşti? Başlıklı haberi tıklayarak detaylı bilgilere ulaşabilirsiniz.

NeOldu.com / Özel Haber