Hidrosefali Nedir? Belirtileri ve Tedavi Yöntemleri

Hidrosefali Nedir?

Beyinde su toplanması olarak bilinen hidrosefali, beyin ve omuriliği saran sıvının beyin ventriküllerinde ve boşluklarında anormal olarak birikmesi durumudur. Bu durum sonucunda kafa anormal ölçülerde büyüyerek kafa boşluğundaki basıncın artmasına neden olur. Hidrosefali sorunu zihinsel engelli olma olasılığını da arttırmaktadır.

Beyin omurilik sıvısı (BOS) gün içinde sürekli emilirken aynı zamanda da sürekli olarak üretilir. Beyin omurilik sıvısının gün içindeki üretimi yaklaşık olarak yarım litredir. Beyin ve omuriliği saran bu sıvı hayati önem taşıyan görevlere sahiptir.

BOS, beyin ve omuriliği olası darbelerin zararından korur, beyni besleyerek atıkların taşınmasına yardımcı olurken aynı zamanda beyin ve omurilik basıncındaki değişiklikleri düzenler. Hidrosefali hemen hemen her yaş grubunda görülebileceği gibi çoğunlukla çocuk ve 60 yaş üzerindeki bireylerde rastlanılır.

500 çocuktan 1’inde görülen hidrosefali, beyin içi kanamaları, kafa travmaları, beyin tümörleri, erken doğuma bağlı kanamalar ve menenjit gibi sorunların sonucunda meydana gelmektedir. Hidrosefalinin nadir görülen nedenlerinden bir diğeri ise genetik etkenler veya gelişimsel bozukluklardır.

Hidrosefali Neden Olur?

Hidrosefalinin başlıca nedeni beyin omurilik sıvısının dolaşım yolunda meydana gelen tıkanıklıktır. Kafa darbesi, enfeksiyon veya beyin tümörü gibi nedenlere bağlı olarak tıkanma gerçekleşebilir. Ancak hidrosefali sorunu edinsel yani sonradan gelişen nedenlere bağlı olarak meydana gelebileceği gibi doğuştan da oluşabilir.

 Hidrosefali nedenlerini kısaca sıralamak gerekirse; beyin omurilik sıvısının aşırı üretilmesi, beyin tümörü, beyin omurilik sıvısının dolaştığı kanallarda tıkanıklık, beyin omurilik sıvısının emilimindeki bozukluk, omuriliğin anne karnında kapanmayarak açık kalması, beyincik veya beyin sapının kafatasından omurilik kanalına doğru fıtıklaşması, menenjit ve benzeri tümörler, beyin boşluğu içine doğru veya beyin zarı altındaki kanamalar, genetik etkenler yer alır.

Hidrosefali Belirtileri Nelerdir?

Hidrosefali belirtileri kişiden kişiye değişirken bu duruma yaş faktörü etki eder. Yenidoğan bebeklerde farklı, çocuklarda farklı, orta yaş grubunda farklı, yaşlılarda farklı belirtiler görülmektedir.

Yenidoğan (0-2 ay) arası bebeklerde kafanın normalden fazla büyümesi, kafa derisinde incelme, kafadaki damarların belirginleşmesi, kusma, huzursuzluk, gözlerde aşağıya doğru kayma, nöbetler, etkili iletişim kurulamaması gibi durumlar görülür.

2 yaş üzeri arasındaki çocuklarda kafanın anormal derecede büyümesi, baş ağrısı, bulantı ve kusma, ateş, çift görme, huzursuzluk, yürüme ve konuşma bozukluğu, iletişim bozukluğu, duyu-motor fonksiyonlarında kayıp, nöbetler, uyanık kalmada veya uyanmada zorluk görülür.

Orta yaş grubunda baş ağrısı, uyanmada veya uyanık kalmada güçlük, denge bozukluğu, idrar kaçırma, kişilik bozukluğu, bunaklık, görmede bozukluk vardır.

Yaşlılarda, iletişim kurmada zorluk, yürüme bozukluğu, dengesizlik, hafıza sorunları, baş ağrısı, idrar kaçırma görülebilmektedir.

Hidrosefali Tedavisi

Hidrosefali tedavisi iki yolla gerçekleştirilmektedir. Birincisi şant tedavisi olarak adlandırılırken ikincisi endeskopik girişimlerdir. Bu iki yöntemi kısaca açıklayalım;

Şant Yöntemi: Basınç ayarlı tüp sisteminden oluşan bir tedavi yöntemidir. Bu tüp ile fazla su karın boşluğuna boşaltılır. Hidrosefali tedavisinde hayat kurtarıcı yöntem olarak nitelendirilse de vücuda yabancı bir cisim yerleştirilmesi nedeniyle çeşitli komplikasyonlar gerçekleşebilir. Bu komplikasyonlar; yetersiz sıvı boşaltılması, fazla sıvı boşaltılması ve şantın kopması olarak sıralanabilir.

Endeskopik İşlem : Türkiye’de sınırlı yerde yapılan bu işlem özel bir kamera sistemiyle gerçekleştirilmektedir. Kamera sisteminin beyin boşluklarına girerek, tıkalı kanalların açılması ve suyun boşaltılması sağlanır. Aynı zamanda bu yöntem ile yeni kanal oluşturulması da söz konusu olabilir.

Hidrosefali Ameliyat Edilmezse Ne Olur?

Çevresinde Hidrosefalili bir yakını bulunan hasta sahiplerinin bize en sık sorduğu soru "Biz ameliyat ettirmezsek, hastamıza ne olur?". Bu sorunun cevabı çocuklar için ayrı; yetişkinler için ayrıdır.

Çocukluk yaş grubunda tedavi ettirilmemiş Hidrosefalilerin 2 yöne doğru seyrettiğini bilmekteyiz; ya hastalık ilerleyecektir, hastanın şuurunu bozacaktır, hastanın nörolojik melekelerini bozacaktır, Kronik Hidrosefali dediğimiz Hidrosefalilerde uzun yıllar içerisinde tedavi edilmediği vakit hastanın her iki gözde görme yetisini tamamıyla kaybettiğini biliyoruz; yani körlük gelişebilir. 

Yine, bu çocuklarda kafa çevresi çok büyüyecektir. Kontrolsüz basınç artışına bağlı beyin içerisindeki su kafa tasını büyütecektir; koca kafalı, yine zeka düzeyi düşük, sosyal ve entellektüel olarak düşük bir gelişme gösteren; yani Mental Retarde dediğimiz bir çocuk grubu gelişecektir.

Bir diğer şey ise, bu hastalar tedavi edilmediği vakit, basınç artışına bağlı şuur kaybı ve daha sonra tabi ki hayatı tehdit etmesi ve hayatını kaybetmesi gibi ölümle neticelenebilecek bir sonuca gidebilecektir.

Yine, yetişkin yaş grubunda basınç artışını, beyin omurilik sıvısındaki bu basınç artışını; yani Hidrosefali'yi tedavi etmez iseniz, Hidrosefali'nin ilerlemesine bağlı yetişkin yaş grubunda öncelikle baş ağrısı, bulantı, kusma, sonra vücudun bir tarafında güçsüzlük ve tümüyle güçsüzlük; daha sonra, şuur bozukluğu ve daha sonra da yine hastanın komaya girmesi ya da hayatını kaybetmesi; yani ölümle neticelenebilecek bir sonuca gelinecektir. 

Hidrosefali onun için tedavisi mümkün olan, ama sonuçları çocuklar için Mental Retardasyon'a ya da yetişkinler ve çocuklar için ölüme kadar götürebilen bir rahatsızlıktır.

Hidrosefali hastası ne kadar yaşar?

Hidrosefali hastası bireylerin yaşama ömrü ortalama 6 yıldır. Bu ömür süresi kişiden kişiye değişiklik gösterebilmektedir. Çocuklukta yakalanmış olan bir birey yaşlılara göre daha uzun  yaşamaktadır.

Hidrosefali hastalığı neden olur?

Hidrosefali hastalığı beyin omurilik sıvısı yapımı ve emilimi arasındaki bir bozukluk sonucunda oluşmaktadır. Beyin omurilik sıvısı dolanımındaki bir tıkanıklık emilim bozukluğu veya nadiren gereğinden fazla yapımı sonucunda gerçekleşir.

Hidrosefali geçer mi?

Hidrosefali hastalığı kendiliğinden iyileşemez. İlaçla tedavi edilmesi söz konusu değildir. Hidrosefali hastalığının tek çözüm yolu ameliyattır. Şant takılarak gerçekleştirilen ameliyatın teşhis sonrası en kısa zamanda yapılması gerekir.

Hidrosefali tehlikeli midir?

Tedavi edilmiş çoğu hidrosefali hastası uzun süre problemsiz bir şekilde hayatına devam eder. Hastalık tedavi edilemezse ölümcül olabilmektedir. Teşhis konulduğu andan itibaren direkt olarak ameliyata alınması gerekir.

Hidrosefali ameliyatı riskli mi?

Hidrosefali hastalığının ameliyatında daha fazla beyin hasarı oluşumu engellenmeye çalışılır. Daha önce meydana gelen beyin hasarlarını önlemek mümkün değildir. Bu yüzden ne kadar erken teşhis edilip tedaviye başlanırsa kişinin durumu o kadar iyi olur.

Hidrosefali tanısı nasıl konur?

Hidrosefali hastalığında tanıyı koymak için belirtilere göz atmak gerekir. Belirtiler doğrultusunda hastaneye başvurulmalıdır. Hidrosefali tanısı genelde beyin ultrasonu ile konulmaktadır. Kafatasındaki birleşmeden sonra en iyi tanı MR ya da bilgisayarlı tomografi yöntemleri ile koyulmaktadır.