Çift Yarık Deneyi
Çift yarık deneyi, 1961 yılında Clauss Jönsson tarafından elektronlarla denenene kadar sadece ışık ile denenmişti. Deney sonucunda, uzay ve mesafe ilgili olduğundan elektronun, aynı anda iki yerde bulunabileceği öne sürülmüştür.
Bu deneyi basit bir şekilde açıklayalım:
Parçacıklar ya da madde topları nasıl davranır? Örneğin küçük bir bilye ekrana rastgele sıkıldığında ekranda bulunan yarıktan geçip arka duvara çarpar ve iz bırakır. Ekrana ikinci bir yarık eklendiğinde arkadaki duvarda da ikinci bir iz görünür.
Dalgalara baktığımızda, yarığa çarpan ve yayılarak arka duvara vuran dalgaların en kuvvetli yeri yarığın tam arkasıdır ve arka duvarda tıpkı bilyelerin yaptığı gibi bir iz oluşur. Dalgaları kullandığımızda ekrana ikinci bir yarık eklediğimizde ise bir dalganın tepesinin diğerininki ile çarpıştığını ve birbirlerini götürdüğünü görürüz. Böylece arka duvarda, tepelerin kesişmesiyle oluşan en yoğun parlak çizgiler birbirini götürünce birçok banttan oluşan bir girişme modeli elde edilir.
Elektron minik bir madde parçasıdır. Tek bir yarıktan elektron sıktığımızda tıpkı bilye gibi davranır. İki yarıktan elektron sıktığımızda ise dalgaların yaptığını yapıyor. Fizikçiler parçacıkların birbirine çarptığı için bu şeklin oluşma ihtimalini düşünerek elektronları tek tek atıyor ve elektronların yine birbirlerine karışmaları mümkün değilken aynı modeli oluşturduğunu görüyor.
Sonuç olarak anlaşılır ki, elektron parçacık olarak çıkıp potansiyeller dalgasına dönüşüp her iki yarıktan geçip kendisiyle birleşiyor ve duvara parçacık gibi çarpıyor.
Matematiksel olarak;
- Her iki yarıktan geçiyor ama hiçbirinden geçmiyor.
- Birinden geçiyor ve diğerinden de geçiyor.
Tüm bu olasılıklar birbiri ile süper konumdadır. Fizikçiler ise yakından bakıp elektronun hangi yarıktan geçtiğini görmek istedi. Yarığın başına bir ölçüm cihazı koydular. Gözlem yapılınca elektron yine küçük bir bilye gibi davrandı ve iki iz oluşturdu, çoklu girişme bandı değil. Yani gözlem olunca sadece bir yarıktan geçti. Elektron, izlendiğinin farkında gibi farklı davrandı.
Bu noktada fizikçiler, kuantumun garip dünyasına girmiş oldu. Madde nedir? Gözlemcinin madde ile ilgisi ne? Gözlemci, yalnız gözlemleyerek dalga fonksiyonunu çökertmiş oldu.
