Bir Türk Zeka Oyunu: Mangala

Tarihi araştırmalar Mangala Oyunu’nun " Sakalar, Hunlar ve Göktürkler " döneminde oynandığını göstermektedir.

Dünyanın farklı ülkelerinde mangala türü oyunlar oynanır. Ancak " Türk Mangalası'nın " diğer mangala oyunlarından ayıran bazı özellikler vardır. Diğer mangala türlerinde taşlar genelde “tohum” olarak adlandırılmakta, taşları hareket ettirme ise “tohum saçma” olarak ifade edilmektedir. Bu da o kültürlerin ziraatçı bir toplum olduklarının belirtisidir. Oysa Türk Mangalası'nda taşlar “asker” olarak isimlendirilir. Bu da oyunumuzun bir çiftçilik oyunu değil, savaş oyunu olduğunu kanıtlar niteliktedir.

Türk Mangalası'nın bir diğer farkı ise alınan taşların bir tanesinin kendi otağına, yani kuyusuna bırakılmasıdır. Diğer mangala oyunlarında kendi kuyusuna taş bırakma kuralı yoktur. Mangala’da kendi kuyusuna bir taş bırakma kuralı, Türk sosyal hayatındaki baba ocağına sahip çıkma geleneğinin bir oyuna yansımış biçimir. Taş kazanmak için rakibin taşlarını çift yapma kuralı ise Türk inanç ve devlet sistemi tarihindeki ikili anlayışı sembolize eder ve Türklerin geleneksel dünya görüşüyle de alakalıdır. Eski Türklerin göğü baba, yeri ana olarak kabul etmesini; Türk devlet sistemindeki töles-sol ve tardus-sağ ile idare yapıdaki yabgu ve şad sistemi gibi çiftleri bu duruma örnek gösterebiliriz.

Osmanlı döneminde de yaygın olarak oynanan mangala oyunu, yabancı seyyahların eserlerinde anlatılmıştır.Türklerin mangala oyununu kumar amaçlı değil, eğlence olarak ve büyük bir zevkle oynadıkları bu eserlerde özellikle belirtilmiştir.