1982 Anayasası'nda Bu Zamana Kadar Yapılan Değişiklikler

12 Eylül askeri müdahalenin ardından hazırlanan 7 Kasım 1982’de halk oylamasında kabul edilen Anayasa’da bugüne kadar 17 kez değişiklik yapıldı. Sizlere 1982 Anayasası’nı özellikleriyle anlatarak, bu yasada ne gibi değişikliklerin yapıldığını anlatacağız.

1980 askeri müdahalesinin ardında hazırlanan 1982 Anayasası 7 Kasım 1982 tarihinde yapılan halk oylamasıyla kabul edildi. Referandumun sonunda %91’lik evet demesiyle 9 Kasım 1982’de yürürlüğe girdi. Türkiye’nin büyük bir çoğunluğunun “evet” dediği bu yasa, 33 yıl boyunca 17 kez değiştirildi. Bugünlerde de is bu anayasanın yerine yeni bir anayasa yapılacağı konuşuluyor.

1982 Anayasası’ndaki ilk değişiklik yasanın yürürlüğe girmesinden 5 yıl sonra, 17 Mayıs 1987 tarihinde yapılmıştır. Son değişiklik ise 2010 yılında yapıldı. 1982’den günümüze kadar değiştirilen maddeleri şu şekilde özetleyebiliriz;

1987 yılında yapılan ilk değişiklikte seçme ve halkoyuna katılmanın yaşı 21’den 19’a düştü. Milletvekili sayısı ise 400’den 450’e çıkartıldı. 12 Eylül Darbe Anayasası’nda liderlerin ve siyasilerin yasaklanmalarına ilişkin olan geçici 4. madde tamamen kaldırıldı. Siyasi ve liderlerin yasakları böylece sona erdi.

İkinci düzenleme ise 8 Temmuz tarihinde yapıldı. 133. maddesinde değişikliğe gidilerek radyo ve televizyon istasyonları kurmak ve işletmek, kanunla düzenlenecek çerçevede serbest hale geldi.

1982 Anayasası’nın Özellikleri Nelerdir?

Yürütme organı güçlendirildi.

Cumhuriyet senatosu kaldırıldı.

Milletvekilleri 400 üyeden oluşuyor.

Türk ve Tarih kurumları birleştirildi

Milletvekilleri beş yılda bir Cumhurbaşkanı da yedi yılda bir seçiliyor. (Günümüzde vekiller 4 Cumhurbaşkanı ise 5 yılda bir seçiliyor)

Kuvvetler ayrılığı ilkesi benimsendi

Mecliste karar almak kolay

Katılımcı demokrasi var.

Diyanet işleri başkanlığı kuruldu.

1982 Anayasası'nın Getirdikleri

1982 Anayasası'nda bir defaya mahsus olarak Cumhurbaşkanlığı seçimi halka yaptırılmıştır.

Katı ve serttir. Anayasa değişikliği Cumhurbaşkanlığı onay şartı ilk kez getirilir.

Milli Güvenlik Konseyinin düzenlendiği kanunların anayasaya aykırılığı iddia edilemez. 2001 değişikliğiyle bu madde çıkarılmıştır.

Otoritenin ağırlığı artmıştır.Kamu yararının, kişiler yararından önce geldiği düşüncesi ve anarşi kaygıları sebebiyle hak ve hürriyetlerde sınırlamaya gidilmiştir.

Yürütme organı güçlendirilmiştir. Cumhurbaşkanı makamı güçleştirilmiştir.

Daha az katılımcı bir demokrasi modelini benimsemiştir. Siyasi partilerin kadın ve gençlik kolu gibi ayrıcalık yaratan yan kuruluşları meydana getirme yasaklanmıştır. 1995 yılında yapılan anayasa değişikliğiyle bu maddeler kaldırılmıştır.

82 En Sert Anayasa

Kazuistik bir anayasadır. Ayrıntıya önem verilmemiştir. En sert anayasadır. Yürütme organı güçlendirilmiştir.

Cumhurbaşkanı TBMM seçimlerini yenileme yetkisi verir.

Cumhurbaşkanı 4. turda seçilememesi halinde seçimleri yenileme yetkisi verilir.

Siyasi parti grupları en az 20 kişiden oluşur der.

2010 Referandumu’nda Değişen Anayasa Maddeleri

2010 Türkiye anayasa değişikliği referandumu, Türkiye’de anayasada yapılan birtakım değişikliklerin 12 Eylül 2010 tarihinde halk oylamasına sunulmasıdır. 26 maddelik bir değişiklik içeren paket, TBMM tarafından kabul edildikten sonra Cumhurbaşkanı Abdullah Gül tarafından referanduma sunuldu. Referandum sonucunda %57.88 evet ve %42.12 hayır oyu çıkarak anayasada değişiklik kabul edildi. Peki, ne gibi değişiklikler yapıldı. Yapılan değişiklikleri hatırlayalım.

Anayasa Mahkemesi’nin Yapısı: En çok tartışılacak madde buydu. Yüksek mahkeme artık, 17 üyeden oluşacak. TBBM, Sayıştay ve baroların gönderecekleri adaylar arasında 3 üyeyi seçecek. 14 üyeyi ise doğrudan Cumhurbaşkanı atayacak. Cumhurbaşkanı, 4 atamayı doğrudan yapacak. Bu kişiler üst kademe yöneticiler, avukatlar, birinci sınıf hakim ve savcılar ile en az 5 Anayasa Mahkemesi raportörlerinde oluşturulacak. Yüksek Mahkeme’nin üyeleri 12 yıl için seçilecek. 65 yaşını dolduran emekliye ayrılacak.

HSYK’nın Yapısı:  Anayasa paketi üzerinde en çok tartışılan bu düzenlemeyle HSYK’nın yapısı değiştirildi. HSYK, 22 asil ve 12 yedek üyeden oluşturulacak, 3 daire halinde çalıştırılacak. Adalet Bakanı HSYK’nın başkanı, Adalet Bakanlığı Müsteşarı Kurul’un doğal üyesi olarak kalacak. 4 üyeyi Cumhurbaşkanı hukukçular ve avukatlar arasında atayacaktır. Yargıtay’dan 3 üye, Danıştay’dan 2 üye ve Türkiye Adalet Akademisi’nde 1 üye seçilecektir.

YAŞ’a Yargı Yolu: İdare mahkemeleri ve Danıştay, “yerindenlik” denetimi artık yapamayacak. Kamu yararı gerekçesiyle karar alamayacaktır. YAŞ kararıyla ordudan ilişiği kesilen subaylar, yargıda hak kararı arayabilecek. Terfi işlemleri ve kadrosuzluk nedeniyle albaylıktan ya da generallikten emekliye ayrılanlar ise geri dönemeyecekler. Böylece olası darbe girişimlerinin yolu tıkanmıştır.

Darbeye Yargı Yolu: Anayasal düzene karşı suç işleyen, darbe yapan veya darbe girişiminde bulunan askerler, sivil mahkemelerde yargılanacaktır. Siviller, sadece savaş durumunda askeri mahkemelerce yargılanabilecek.

Kadın ve Çocuklara Pozitif Ayrımcılık: Kadınlar, çocuklar, özürlüler, şehitle, dul ve yetimleri ile gazilere yapılan pozitif ayrımcılık, eşitlik ilkesine aykırı sayılmayacak. Eşitlik nedir? Eşitlik imkanlar doğrultusunda oluşturulmalıdır. Örneğin: Aynı ofiste çalışan bir erkekle çocuğu olan bir kadın aynı çalışma koşullarında çalıştırılmamalıdır. Kadının diğer çalışanlara göre hakları olmalıdır. Bu eşitliğe aykırı değil, olması gereken bir durumdur.

Veriler Saklanacak: Vatandaşların kişisel verileri yaşaya uygun olarak toplanacak. Vatandaş, hakkındaki verilerin silinmesini isteme hakkına sahip olacak.

Hakim Kararı Şartı: Yurt dışına çıkış yasağı hakim kararıyla konulabilecek. Askerlik durumu, vergi borcu gibi durumlarda dışarı çıkma yasağı konulmayacak.

İstismara Önlem: Devlet, her türlü istismara ve şiddete karşı koruyucu önlemler alamakla yükümlü olabilecek.

Birden Fazla Sendika: İşçiler artık birden fazla sendika üyesi olabilecektir. Böylece sendikalaşmanın da önü açılmış oldu.

Memura ve Emekliye Toplu Sözleşme: Memurların toplu sözleşmesinde artık son karar sahibi Bakanlar Kurulu değil, Kamu Görevlileri Hakem Kurulu  olacak. Sözleşmenin emekliye yansıması yasayla düzenlenecek. Memurların özlük hakları toplu sözleşmelerle düzenlenebilecek. Ayrıca bir başka madde ile yapılacak düzenlemeyle memurlar, disiplin cezalarıyla yarıya gönderilebilecek.

İş Yavaşlatmaya Anayasal Destek: Grevde iş yerinde oluşan sendika sorumlu olmayacak. Siyasi amaçlı grev, dayanışma grevi, genel grev, işi yavaşlatma ve direnişte anayasal engel olmayacak.

Kamu Denetçiliği: TBMM  Başkanlığı’na bağlı Kamu Denetçiliği Kurumu kurulacak. Buna göre, idareyle ilgili her türlü şikayetler yargıya taşınmadan uzlaşmayla çözülmeye çalışılacak.

Milletvekillik Sürecek: Partinin kapatılmasından sorumlu tutulup yasaklanan vekiller, bağımsız olarak dönem sonuna kadar TBMM üyeliğine devam edebilecek.

Meclis Başkanı Seçimi: TBMM Başkanı ilk seçimde 2 yıl, sonra dönem sonuna kadar görev yapabilecek.

Anayasa Değişikliği İçin 13 Vekil Aranıyor!

1982 Anayasa rafa kalkması için 13 milletvekilli aranıyor. Anayasa değişikliği için 330 milletvekili olması gerekiyor. Ak Parti, 317 milletvekili olduğu için tek başına anayasa değişikliğini yapamıyor. Bunun için diğer partilerin kapısını çalışıyor.

NeOldu.com / Özel Haber